Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu

Geneza i cel projektu

           Azbest jest nazwą handlową grupy minerałów włóknistych. Pod względem chemicznym są to uwodnione krzemiany magnezu, żelaza, wapnia i sodu. Właściwości azbestu takie jak: duża odporność na wysokie temperatury, niewielkie przewodnictwo cieplne i odporność na działanie czynników chemicznych sprawiły, że stał się on powszechnie wykorzystywany w budownictwie, energetyce, transporcie i przemyśle chemicznym.

            W Polsce ponad 90% wyrobów zawierających azbest stanowią płyty azbestowo-cementowe (faliste i płaskie). Ustawą z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest zakazano wprowadzania na obszar kraju azbestu i wyrobów zawierających azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest.

            Wstępna inwentaryzacja ilości wyrobów zawierających azbest wskazuje, że województwo lubelskie zajmuje drugie miejsce w Polsce  pod względem ilości wyrobów zawierających azbest zabudowanych w obiektach budowlanych (ponad 900 tys. ton). Duży wpływ na ilość tych wyrobów może mieć fakt, że na obszarze województwa lubelskiego funkcjonowały 4 zakłady przemysłowe wykorzystujące do produkcji swych wyrobów azbest.

            W dniu 14 maja 2002 roku Rada Ministrów przyjęła "Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, stosowanych na terytorium Polski". Zgodnie z jego zapisami proces usuwania wyrobów zawierających azbest, powinien być zakończony w 2032 r.

            W tych warunkach w roku 2008 z inicjatywy władz samorządowych Województwa Lubelskiego, przy istotnym zaangażowaniu Wydziału Zarządzania Politechniki Lubelskiej, doszło do podpisania Lubelskiego Porozumienia Azbestowego, na podstawie którego powołano na poziomie województwa swego rodzaju radę programową, która w zamyśle jej twórców miała w istotny sposób przyczynić się do poprawy zarządzania i zwiększenia efektywności procesu usuwania azbestu.

            Sygnatariuszami porozumienia byli Marszałek Województwa Lubelskiego, Politechnika Lubelska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie oraz Instytut Medycyny Wsi w Lublinie. Wymiernym efektem tego porozumienia było opracowanie przez interdyscyplinarny zespół Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Województwa Lubelskiego na lata 2009-2032.

            Wkrótce też rozpoczęło działalność Lubelskie Konsorcjum Naukowe, którego obecnymi uczestnikami są: Politechnika Lubelska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej oraz Uniwersytet Medyczny w Lublinie.

            Konsorcjum i jego członkowie zrealizowali szereg przedsięwzięć o charakterze naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim, związanych w znacznej mierze z problematyką odpadów niebezpiecznych, w tym w szczególności odpadów i wyrobów zawierających azbest. Realizowane przedsięwzięcia korzystały m.in. ze wsparcia Ministerstwa Gospodarki w ramach organizowanych corocznie konkursów oraz Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wynikiem tych działań jest szereg publikacji, w tym monografie naukowe, prace doktorskie, magisterskie i licencjackie, artykuły w indeksowanych czasopismach oraz wystąpienia i referaty prezentowane na konferencjach naukowych w kraju i za granicą.

            Dzięki skutecznej współpracy z otoczeniem gospodarczym zespół badawczy Wydziału Zarządzania Politechniki Lubelskiej opracował projekt rozwojowy "Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu na składowiskach podziemnych w aspekcie  zrównoważonego rozwoju Polski wschodniej" i w wyniku dwuetapowego konkursu uzyskał na jego realizację środki finansowe z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (numer projektu - NR 110073 10).

Projekt realizowany był w okresie od 1 grudnia 2010 roku do 30 listopada 2013 roku przez 5 zespołów ekspertów z 5 wyższych uczelni w Polsce: Politechniki Lubelskiej, Politechniki Śląskiej, Politechniki Wrocławskiej, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. W początkowej fazie realizacji projektu brali również udział eksperci Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach.

            Celem projektu było zwiększenie efektywności działań prowadzących do oczyszczenia terenu Polski wschodniej z azbestu poprzez kompleksowe rozwiązania obejmujące koordynację komplementarnych działań, począwszy od miejsca występowania azbestu (punktu azbestowego), przez miejsca pośrednie (tymczasowe punkty składowania), aż do miejsca jego ostatecznego unieszkodliwienia na składowiskach podziemnych. Nadrzędnym celem strategicznym projektu było opracowanie skutecznych narzędzi służących wypełnieniu zobowiązań nałożonych przez przepisy UE w zakresie usuwania azbestu z terytorium Polski do roku 2032. Założono również, że realizacja projektu wpłynie na poprawę warunków życia i ochronę zdrowia ludności oraz przyniesie istotne korzyści w sferze społecznej, ekonomicznej i ekologicznej.

            Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu na składowiskach podziemnych to połączenie procesów, procedur i praktyk działania, które przyczynia się do zwiększenia skuteczności działań w osiąganiu celów wynikających z przyjętej strategii, niż podejście poprzez oddzielne systemy. Kompleksowość proponowanego systemu zarządzania polega na włączeniu do niego rozwiązań i działań (podsystemów) dotyczących następujących obszarów:

1. prawa (legalności zaproponowanych rozwiązań, ale i propozycji zniesienia barier prawnych, które w przyszłości mogłyby stanowić przeszkodę dla efektywnego i bezpiecznego składowania materiałów niebezpiecznych w kopalniach głębinowych),
2. zarządzania (w szczególności, z zakresu logistyki, zarządzania projektami, badań operacyjnych, zarządzania zasobami ludzkimi, marketingu),
3. środowiska naturalnego (opracowane rozwiązania będę miały pozytywny wpływ na środowisko naturalne, gdyż ideą projektu jest zaplanowanie procesu unieszkodliwiania azbestu poprzez bezpieczne składowanie w wyeksploatowanych wyrobiskach górniczych),
4. technologii informacyjno-komunikacyjnych (obszar działań obejmuje zagadnienia wspomagania informatycznego systemu zarządzania unieszkodliwianiem azbestu oraz upublicznienia informacji i wiedzy odnośnie stanu depozytów azbestowych),
5. środowiska pracy (zaplanowanie bezpiecznego system transportu i magazynowania, który nie oddziałuje negatywnie na zdrowie ludzi),
6. polityki regionalnej (w szczególności zastosowanie podejścia sieciowego dla zarządzania strategicznego w regionach i uwzględnienie kluczowej roli czynników społecznych dla realizacji projektowanego przedsięwzięcia).

            Dzięki współpracy specjalistów z wielu dyscyplin i grup zawodowych (chemicy, górnicy, prawnicy, ekonomiści, mechanicy, ekolodzy, lekarze, informatycy), a przede wszystkim specjalistów zajmujących się zarządzaniem, udało się osiągnąć cele założone w projekcie, spojrzeć na zagadnienie w wieloaspektowym ujęciu osiągając przez to efekt synergii.

Efekty prowadzonych badań i analiz zostały zaprezentowane w następujących monografiach:

E. Bojar (red.), Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu na składowiskach podziemnych w aspekcie zrównoważonego rozwoju Polski wschodniej. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/doccontent?id=8641&from=FBC

A. Kuczumow, J. Nowak, Azbest – właściwości, utylizacja. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/docmetadata?id=8642&from=FBC

B. Wit, Technologie informacyjno-komunikacyjne – założenia oprogramowania. Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu w ujęciu systemowym. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/docmetadata?id=8643&from=FBC

B. Wit, D. Kuś, M. Malendowski, System informatyczny GeoAzbest. Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu w ujęciu systemowym. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/docmetadata?id=8644&from=FBC

K. Czarnocki, E. Czarnocka, J. Nowak, Ekspozycja i ryzyko w systemie monitoringu. Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu w ujęciu systemowym. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/docmetadata?id=8645&from=FBC

K. Czarnocki, M. Opielak, Technologia składowania podziemnego. Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu w ujęciu systemowym. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/docmetadata?id=8646&from=FBC

E. Bojar, J. Stachowicz, J. Machnik-Słomka, M. Bojar, Zarządzanie strategicznymi projektami w regionie.  Zintegrowany system zarządzania unieszkodliwianiem azbestu na składowiskach podziemnych w aspekcie zrównoważonego rozwoju Polski wschodniej. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2013.

http://bc.pollub.pl/dlibra/docmetadata?id=8647&from=FBC